Government Securities: एफडीपेक्षाही सुरक्षित आणि जास्त परतावा देणारे सरकारी गुंतवणूक पर्याय!
गुंतवणुकीसाठी Fix Deposite (FD) नेहमीच एक सुरक्षित पर्याय मानला जातो. पण, रिझर्व्ह बँकेने रेपो दरात कपात केल्यापासून अनेक बँकांच्या एफडी दरांमध्ये घट झाली आहे. त्यामुळे आता एफडीतून मिळणारा परतावा कमी झाला आहे. अशा परिस्थितीत, जर तुम्हाला सुरक्षित ठिकाणी गुंतवणूक करून चांगला परतावा मिळवायचा असेल, तर काही सरकारी योजना तुमच्यासाठी उत्तम पर्याय ठरू शकतात. यामध्ये जोखीम जवळपास शून्य असते आणि निश्चित परताव्याची हमी मिळते. आज आपण अशाच काही सरकारी गुंतवणूक पर्यायांविषयी सविस्तर जाणून घेऊया, जे तुम्हाला एफडीपेक्षाही जास्त फायदा देऊ शकतात.
सरकारी रोखे (Government Securities) – गुंतवणुकीचा नवा मार्ग
तुम्ही कदाचित सरकारी रोख्यांबद्दल (Government Securities – G-Secs) ऐकले असेल. हे केंद्र सरकार किंवा राज्य सरकारांद्वारे जारी केलेले कर्ज साधने आहेत. याचा अर्थ सरकार तुमच्याकडून पैसे कर्ज घेते आणि तुम्हाला त्यावर व्याज देते. हे रोखे अत्यंत सुरक्षित मानले जातात कारण ते थेट सरकारच्या वतीने जारी केले जातात. म्हणूनच त्यांना ‘जोखीममुक्त’ गुंतवणूक पर्याय म्हटले जाते.
सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करण्याचे अनेक फायदे:
- उच्च सुरक्षा: यामध्ये तुमच्या गुंतवणुकीला सरकारची हमी असते, त्यामुळे पैसे बुडण्याची भीती नसते.
- विविध मुदती: हे रोखे 91 दिवसांपासून ते 40 वर्षांपर्यंतच्या वेगवेगळ्या मुदतीसाठी उपलब्ध असतात, त्यामुळे तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार निवड करू शकता.
- नियमित परतावा: काही सरकारी रोख्यांवर (उदा. डेटेड जी-सेक) तुम्हाला सहामाही किंवा वार्षिक आधारावर व्याज मिळते. ट्रेझरी बिल्ससारख्या (T-Bills) अल्प-मुदतीच्या रोख्यांमध्ये ते सवलतीच्या दरात (Discount) जारी केले जातात आणि मुदतपूर्तीवर दर्शनी मूल्यावर (Face Value) परत केले जातात, ज्यामुळे तुम्हाला परतावा मिळतो.
- तरलता: हे रोखे शेअर बाजाराप्रमाणे दुय्यम बाजारात सहज विकता येतात, ज्यामुळे गरज पडल्यास तुम्ही तुमचे पैसे लगेच काढू शकता.
- तारण सुविधा: तुम्ही या रोख्यांचा वापर कर्ज घेण्यासाठी तारण म्हणूनही करू शकता.
सरकारी रोख्यांचे प्रकार:
- सरकारी रोख्यांमध्ये अनेक प्रकार उपलब्ध आहेत, जे तुमच्या गुंतवणुकीच्या उद्दिष्टांनुसार उपयुक्त ठरू शकतात:
१. ट्रेझरी बिल्स (T-Bills):
ट्रेझरी बिल्स हे भारत सरकारद्वारे जारी केलेले अल्प-मुदतीचे कर्ज साधने आहेत. त्यांना ‘मनी मार्केट इन्स्ट्रुमेंट्स’ असेही म्हणतात. सध्या ते 91 दिवस, 182 दिवस आणि 364 दिवस अशा तीन मुदतींमध्ये उपलब्ध आहेत. ट्रेझरी बिल्सची खास गोष्ट म्हणजे ते ‘झिरो कूपन सिक्युरिटीज’ (Zero Coupon Securities) असतात, म्हणजेच यावर थेट व्याज दिले जात नाही. त्याऐवजी, ते त्यांच्या दर्शनी मूल्यापेक्षा कमी किमतीत (सवलतीमध्ये) जारी केले जातात आणि मुदतपूर्तीवर त्यांना पूर्ण दर्शनी मूल्याने परत केले जाते. गुंतवणूकदाराला मिळणारा परतावा हा खरेदी किंमत आणि मुदतपूर्तीवर मिळणारी रक्कम यातील फरक असतो. उदाहरणार्थ, ₹100/- दर्शनी मूल्याचा 91 दिवसांचा ट्रेझरी बिल ₹98.20 ला जारी केला जाऊ शकतो आणि मुदतपूर्तीवर तुम्हाला पूर्ण ₹100/- मिळतील. ही ₹1.80 ची वाढ हा तुमचा परतावा असतो. हे अत्यंत सुरक्षित गुंतवणूक साधन मानले जाते.
२. कॅश मॅनेजमेंट बिल्स (CMBs):
हे ट्रेझरी बिल्ससारखेच असतात, पण त्यांची मुदत 91 दिवसांपेक्षा कमी असते. सरकारला तात्पुरत्या पैशांची गरज असताना ते जारी केले जातात.
३. डेटेड जी-सेक (Dated G-Secs):
हे दीर्घ-मुदतीचे (5 ते 40 वर्षांपर्यंत) रोखे असतात. यावर निश्चित किंवा बदलणारे व्याज दर (फ्लोटिंग कूपन) असतात, जे सहा-मासिक दिले जातात.
४. फ्लोटिंग रेट बॉन्ड्स (FRBs):
या बॉन्ड्सवरील व्याज दर निश्चित नसतो, तर तो ठराविक अंतराने (उदा. दर सहा महिन्यांनी) बाजारातील दरांनुसार बदलतो.
५. सॉव्हरीन गोल्ड बॉंड (SGB):
हे सोन्यामध्ये गुंतवणूक करण्याचा एक उत्तम पर्याय आहे. यामध्ये सोन्याच्या भावानुसार परतावा मिळतो आणि त्यावर 2.50% वार्षिक व्याज देखील मिळते. हे बॉन्ड्स भारत सरकार RBI च्या माध्यमातून जारी करते. हे डीमॅट स्वरूपात असल्याने सोन्याच्या शुद्धतेची किंवा साठवणुकीची चिंता नसते.
६. स्टेट डेव्हलपमेंट लोन्स (SDLs):
हे राज्य सरकारांद्वारे जारी केलेले रोखे आहेत. केंद्र सरकारच्या रोख्यांप्रमाणेच यावरही व्याज मिळते आणि मुदतपूर्तीवर मूळ रक्कम परत मिळते.
गुंतवणूक कशी कराल?
सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करणे आता खूप सोपे झाले आहे. तुम्ही थेट रिझर्व्ह बँकेच्या E-Kuber प्लॅटफॉर्मद्वारे (जर तुम्ही पात्र संस्था असाल) किंवा व्यावसायिक बँका आणि प्रायमरी डीलर्स (PDs) यांच्या माध्यमातून गुंतवणूक करू शकता. तुम्ही बँकेत ‘गिल्ट अकाउंट’ (Gilt Account) उघडूनही सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करू शकता. याशिवाय, सॉव्हरीन गोल्ड बॉंडसारख्या योजना बँका आणि पोस्ट ऑफिसमधूनही खरेदी करता येतात.
एकूणच, एफडीच्या तुलनेत सरकारी रोखे हे सुरक्षिततेसोबतच चांगला परतावा देणारा एक आकर्षक पर्याय म्हणून उदयास आले आहेत. तुमच्या गुंतवणुकीच्या उद्दिष्टांनुसार आणि जोखीम घेण्याच्या क्षमतेनुसार तुम्ही या पर्यायांचा नक्कीच विचार करू शकता.
जर तुम्हाला ही माहिती उपयोगी वाटली असेल तर आपल्या मित्रांना नक्की शेअर करा आणि अशाच अपडेट्ससाठी PulseMarathi.com वर नियमित भेट द्या.