अमेरिकेचा H-1B धक्का, चीनचा K व्हिसा दिलासा! भारतीयांसाठी नव्या संधींचा दरवाजा उघडणार?
China K Visa Vs US H1B Visa 2025: जागतिक स्तरावरील विज्ञान आणि तंत्रज्ञान प्रतिभेला आकर्षित करण्यासाठी चीनने एक मोठा आणि महत्त्वाकांक्षी निर्णय घेतला आहे. १ ऑक्टोबर २०२५ पासून चीनमध्ये नवीन ‘K व्हिसा’ लागू होणार आहे. या निर्णयामुळे विशेषतः STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) क्षेत्रातील पदवीधर आणि तरुण संशोधकांसाठी मोठी संधी निर्माण होण्याची शक्यता आहे.
त्याच वेळी, अमेरिकेत H-1B व्हिसावर डोनाल्ड ट्रम्प प्रशासनाने केलेल्या कठोर निर्बंधांमुळे परदेशी कामगारांसाठी, विशेषतः भारतीय IT व्यावसायिक आणि संशोधकांसाठी, अडचणी वाढल्या आहेत. या पार्श्वभूमीवर चीनचा K व्हिसा धोरणात्मकदृष्ट्या एक मोठं आकर्षण ठरू शकतो, ज्यामुळे जागतिक व्हिसा धोरणाच्या खेळात चीनला आघाडी मिळण्याची शक्यता आहे.
H-1B व्हिसा वाद: भारतीयांवर होणारा परिणाम
अमेरिकेचा H-1B व्हिसा हा अनेक दशकांपासून भारतीय व्यावसायिकांचा पसंतीचा मार्ग राहिला आहे. दरवर्षी अमेरिकेने दिलेल्या ८५,००० H-1B व्हिसांपैकी ७०% पेक्षा जास्त व्हिसा भारतीयांना मिळतात. त्यामुळे हजारो भारतीय नागरिक अमेरिकेत स्थायिक होऊन आपलं करिअर आणि जीवन घडवतात.
परंतु, ट्रम्प प्रशासनाच्या नव्या नियमांमुळे अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत. या नियमांनुसार, H-1B व्हिसासाठी $100,000 एवढी मोठी फी आकारणी केली जात आहे. अमेरिकन नोकऱ्यांवर परदेशी कामगारांचा ताबा असल्याचा आरोपही केला जात आहे. अमेरिकेतील स्थानिक STEM विद्यार्थ्यांच्या बेरोजगारीचे वाढते प्रमाण (कम्प्युटर सायन्स पदवीधरांची बेरोजगारी ६.१% आणि कम्प्युटर इंजिनिअरिंगची ७.५%) लक्षात घेऊन हे पाऊल उचलले गेल्याचे सांगितले जात आहे. यामुळे परदेशी टॅलेंटसाठी अमेरिकेत करिअर करणे पूर्वीपेक्षा अधिक अवघड झाले आहे.
H-1B व्हिसा शुल्कवाढीने भारतीयांचे ‘अमेरिकन स्वप्न’ धोक्यात
China K Visa – एक सुवर्णसंधी
अमेरिकेच्या धोरणांचा फायदा घेत चीनने आता ‘K व्हिसा’ नावाचा नवीन व्हिसा जाहीर केला आहे. हा व्हिसा विशेषतः तरुण विज्ञान-तंत्रज्ञान प्रतिभेला आकर्षित करण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे.
पात्रता आणि वैशिष्ट्ये:
- पात्रता: या व्हिसासाठी STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) क्षेत्रातील किमान पदवीधर (Bachelor’s degree) किंवा जागतिक स्तरावरील मान्यताप्राप्त विद्यापीठे किंवा संशोधन संस्थांमधून पदवी घेतलेले असणे आवश्यक आहे. तसेच, संबंधित संशोधन, अध्यापन किंवा तंत्रज्ञान प्रकल्पांमध्ये सहभागी असलेले तरुण व्यावसायिकही यासाठी अर्ज करू शकतात.
- लवचिकता: K व्हिसाचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे, अर्ज करताना चीनमधील कोणत्याही नियोक्त्याची (Employer) गरज नाही. यामुळे नुकतेच पदवीधर झालेले किंवा स्वतंत्र संशोधन करणारे तरुण करिअरची पहिली संधी थेट चीनमध्ये शोधू शकतील.
- पर्यायांची विविधता: या व्हिसाच्या माध्यमातून शिक्षण, संशोधन, उद्योजकता, सांस्कृतिक देवाण-घेवाण, आणि व्यवसाय यांसारख्या विविध क्षेत्रांत काम करण्याची परवानगी मिळते.
- जास्त कालावधी: हा व्हिसा वारंवार प्रवेश, जास्त व्हिसा वैधता आणि जास्त काळ चीनमध्ये राहण्याची शक्यता देतो.
जागतिक संदेश – “टॅलेंटला स्वागत आहे”
एकिकडे अमेरिका व्हिसा धोरण कठोर करत आहे, तर दुसरीकडे चीनने स्पष्ट संदेश दिला आहे – “जगभरातील पात्र विज्ञान-तंत्रज्ञान प्रतिभेला आमच्याकडे स्वागत आहे.” या धोरणामुळे चीनची ‘सॉफ्ट पॉवर’ (Soft Power) वाढेल आणि तरुण संशोधक, उद्योजक यांच्यात चीनबद्दल एक सकारात्मक प्रतिमा निर्माण होईल.
भारतासाठी नवी संधी?
भारतामध्ये H-1B व्हिसावर अवलंबून असलेल्या लाखो विद्यार्थ्यांना आणि व्यावसायिकांना आता चीनचा K व्हिसा एक महत्त्वपूर्ण पर्याय ठरू शकतो.
- सध्याचे संबंध: भारत-चीन संबंध सध्या व्यापार आणि सीमा चर्चेतून सुधारण्याच्या दिशेने आहेत.
- सामायिक समस्या: अमेरिका आणि भारत दोघांनाही रशियन तेल खरेदीमुळे अमेरिकेसोबतच्या तणावाला तोंड द्यावे लागत आहे.
- क्षेत्रीय संधी: AI (आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस), बायोटेक, हार्डवेअर, ई-कॉमर्स यांसारख्या क्षेत्रांत चीन आधीपासूनच जगाच्या अग्रभागी आहे. त्यामुळे भारतीय व्यावसायिकांना येथे केवळ नोकरीच नाही, तर स्टार्टअप्स आणि संशोधन प्रकल्प सुरू करण्याच्याही संधी मिळतील.
आव्हाने आणि धोके
तरीही या मार्गात काही आव्हाने आहेत.
- व्याख्या आणि नियम: ‘तरुण’ आणि ‘प्रतिभा’ ची व्याख्या जर खूपच कडक असेल, तर अनेक पात्र उमेदवार वगळले जातील.
- सामाजिक समावेश: व्हिसा सहज मिळाला तरी, परदेशी व्यावसायिकांचा सामाजिक समावेश चीनमध्ये कितपत होईल हा एक महत्त्वाचा प्रश्न आहे.
- सुरक्षा आणि गोपनीयता: तंत्रज्ञान क्षेत्र संवेदनशील असल्याने बौद्धिक संपदा सुरक्षा आणि संशोधन गोपनीयतेबद्दल चिंता कायम राहील.
- प्रशासकीय प्रक्रिया: व्हिसा अर्जाची गती आणि पारदर्शकता या धोरणाचे यश ठरवणारे घटक असतील.
एका बाजूला अमेरिका परदेशी टॅलेंटवर निर्बंध लादत आहे, तर दुसऱ्या बाजूला चीनने K व्हिसा आणून दारे उघडली आहेत. STEM क्षेत्रातील तरुण पदवीधर आणि संशोधकांसाठी ही एक मोठी आणि निर्णायक संधी ठरू शकते.
China’s New K Visa: भारतीय व्यावसायिकांसाठीही ही संधी महत्त्वाची ठरू शकते, कारण दशकानुदशके अमेरिकेत करिअर घडवण्याचा मुख्य मार्ग H-1B व्हिसा राहिला आहे. पण आता चीनचा K व्हिसा त्याला एक पर्यायी मार्ग बनू शकतो. पुढील काही महिने महत्त्वाचे असतील, कारण चीन या निर्णयाची अंमलबजावणी किती जलद आणि पारदर्शकपणे करतो, हेच ठरवेल की तो खरंच अमेरिकेच्या व्हिसा खेळात आघाडीवर जातो की नाही.